Bilgisayar ağları hakkında bilgi verdiğimiz makalelerimize devam ediyoruz. Bu makalemizde modem nedir sorusunu cevaplandıracağız. Makalemizin alt başlıklarında kablosuz modem, ADSL ve VDSL modem hakkında bilgiler paylaşacağız.
Modem Nedir?
İsmi modülator ve demodülatör kelimelerinden türetilmiş olan modem bir çeşit ağ bağlantı cihazıdır. Modem, analog türdeki telefon hattı (ses) sinyalini dijitale dönüştürmek (modülasyon) ve bilgisayardan gönderilen dijital sinyali analog sinyale dönüştürüp (demodülasyon) telefon hattına iletmek üzere tasarlanmıştır.
Modem Nedir? VDSL Modem ve Kablosuz Modem Nedir?
Modemlerin 3 çeşit iletişim standardı vardır. 802.11b, 802.11g ve 802.11n standartları yaygın kullanılan modem iletişim standartlarıdır. b serisi ilk standart, g serisi yaygın kullanılan ve n standardı en yüksek hız desteğine sahip standarttır.
Modem Ne İşe Yarar?
Modem, telefon hatları aracılığı ile internet bağlantısı sağlayan cihazdır. Modem internete erişmek, yerel ağ bağlantısı oluşturmak için kullanılır.
Yapılarına Göre Modem Türleri
Modemler yapılarına göre 2 türdedir. Bilgisayar kasalarına yerleştirilen dahili (internal) modem ve bir bilgisayardan bağımsız çalışan harici (external) modemler mevcuttur. Dahili modemler sadece tek bir cihaza internet bağlantısı sağlar. Harici modemler port sayısı adetinde cihaza internet erişimi verirler. Ayrıca günümüzde yaygın olarak kullanılan kablosuz modem aracılığı ile kablosuz özelliğine sahip çok sayıda cihaza internet erişimi sağlanmaktadır.
Kablosuz Modem Nedir?
Yapı olarak harici türde olan kablosuz modem, standart modem özelliklerini sağlarken kablo bağlantısı gerektirmeden internet erişimi sağlayan modemlerdir. Kablosuz modem (wireless) ortama ağ bağlantısını sağlar, ancak kablosuz alıcıya sahip cihazlar bu bağlantıyı kullanabilir. Günümüzde dizüstü bilgisayarlar, cep telefonları ve tablet bilgisayarlar standart olarak kablosuz bağlantı özelliğine sahiptir.
ADSL Modem Nedir?
ADSL, asimetrik sayısal abone hattı (Asymmetric Digital Subscriber Line) anlamına gelir. Günümüzde en yaygın kullanılan modem teknolojisi ADSL’ dir. ADSL teknolojisi ile çalışan modemlere ADSL modem denir. Yüksek hızlarda internet erişimi sağlayan ve aynı anda telefon hattının standart telefon görüşmeleri için kullanılabildiği ağ teknolojisidir.
VDSL Modem Nedir?
VDSL, çok yüksek hızlı sayısal abone hattı (Very high data rate DSL) anlamına gelir. ADSL teknolojisinden daha gelişmiş bir teknolojidir. Çok daha uzak mesafelere çok daha yüksek hızda internet erişimi sağlar. VDSL modem ise VDSL altyapısını destekleyen modem türüdür. VDSL ile 300 metreye kadar 55 mbps hıza, 1500 metreye kadar da 13 mbps hıza erişmek mümkündür.
Modem Alırken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Modem alırken dikkat edilmesi gerekenler aşağıda listelenmiştir;
Bağlantı teknolojisinin altyapıya uygunluğu (ADSL, VDSL)
Modemin port sayısının bağlanacak cihaz sayısı için yeterli olup olmadığı
Modemin iletişim standardı (802.11n tavsiye edilir.)
Yaygın teknik desteğinin olup olmaması, modem alırken dikkat edilmesi gerekenler olarak sıralanabilir.
Kablosuz, ADSL ve VDSL modemler hakkında bilgi verdiğimiz makalemizin sonuna geldik. Bilgisayar ağları hakkında daha önce yayınladığımız ağ mimarileri ve ağ topolojileri makalelerimizi okumak için ilgili linklere tıklayabilirsiniz.
Bu makalemizde ağ topolojileri nedir, çeşitleri nelerdir açıklamaya çalışacağız. Çeşitlerine göre fiziksel ve mantıksal topolojiler hakkında da bilgi vereceğimiz makalemizde halka, yıldız ve ağaç topolojisi hakkında da bilgi vereceğiz. Bilgisayar ağları hakkında daha temel bilgi için daha önce yayınladığımız bilgisayar ağları temelleri, ağ mimarileri ve coğrafi ağ türleri makalelerimizi okumanızı tavsiye ederiz.
Ağ Topolojileri Nedir?
Ağ topolojileri nedir sorusunun en net cevabı, “bir ağı oluşturan cihazların fiziksel ve mantıksal yerleşimidir“. Ağ topolojileri fiziksel topoloji ve mantıksal topoloji olmak üzere 2 sınıfa ayrılır.
Fiziksel Topoloji Nedir?
Ağ cihazlarının bağlantı şekilleri, kullanılan kablolar ve kabloların yerleşim düzeni, cihazların ağ üzerindeki yerleşimleri fiziksel topoloji olarak tanımlanır. Fiziksel topoloji türleri ortak yol, halka, yıldız, genişletilmiş yıldız, örgü ve ağaç topolojisidir. Fiziksel ağ topolojileri aşağıda tarif edilmiştir.
Ortak Yol Topolojisi (Bus)
Ortak yol topolojisinde iletişim omurga (backbone) denilen tek bir hat üzerinden gerçekleştirilir. Ağda gönderilen veri hedefe ulaşıncaya kadar veya sonlandırıcıya gelinceye kadar hat üzerinde bulunan tüm cihazlara uğrar. Bu sebeple ağ performansı oldukça düşük bir topolojidir.
Bus topolojisinde genellikle koaksiyel kablo kullanılır. İnce koaksiyel kablo kullanıldığında hattın uzunluğu 185 metre, kalın koaksiyel kablo kullanıldığında en fazla 500 metredir. Ağa maksimum 30 cihaz bağlanabilir.
Ağ üzerindeki bir cihaz veri göndermeden önce hattın başka bir cihaz tarafından kullanılıp kullanılmadığını kontrol eder. Ağ kullanımdaysa hattın boşalmasını bekler.
Ortak Yol Topolojisi (Bus)
Ortak yol topolojisinin avantajları;
Ağın kurumu kolaydır.
Ağa yeni cihaz eklenmesi kolaydır.
Ekonomiktir.
Daha az kablo kullanılır.
Switch/hub gerektirmez.
Ortak yol topolojisinin dezavantajları;
Ağa bağlanabilecek cihaz sayısı sınırlıdır.
Ağın hat uzunluğu sınırlıdır.
Omurga üzerindeki bir sorun tüm ağı etkiler.
Yaşanabilecek sorunların tespiti ve giderilmesi zordur.
Ağın bant genişliği düşüktür.
Halka Topolojisi (Ring)
Halka topolojisinde, halka biçimindeki ağ üzerinden gönderilen veri alıcı cihaza ulaşıncaya kadar ağ üzerindeki tüm cihazlara teker teker uğrar. Ağ üzerindeki veri 3 byte’ lık jeton (token) denilen bir kılavuz ile gönderilir. Jeton ağ üzerinde sürekli dolaşır ve göndericiden aldığı veriyi alıcıya ulaştırır. Halka topolojisinde ağa bağlı cihazlardan birinin arızalanması ağın çökmesine sebep olur.
Halka topolojisinin yapısı merkezde bulunan bir Multistation Access Unit (MAU) ve ağa bağlı cihazlardan oluşur. Ağ bağlantısı çift burgulu kablolar ile gerçekleştirilir. Halka topolojisi, ağ topolojileri içerisinde en az kullanıma sahip topolojidir.
Halka Topolojisi (Ring)
Halka topolojisinin avantajları;
Bağlı tüm cihazlar aynı yetkiye sahiptir.
Sunucuya ihtiyaç yoktur.
Ağın büyütülmesi performansı az etkiler.
Halka topolojisinin dezavantajları;
Bağlı cihazlardan birindeki arıza ağın çökmesine neden olur.
Ağ arayüz kartları ve MAU, ethernet ve switch’ e göre pahalıdır.
Yıldız Topolojisi (Star)
Yıldız topolojisi en yaygın kullanıma sahip topolojidir. Merkezdeki bir hub ya da swith’ e bağlı cihazların iletişimi merkezde bulunan cihaz üzerinden gerçekleştirilir. Ağa bağlı bir göndericiden çıkan veri önce merkezdeki hub ya da switch’ e gelir, oradan da alıcı cihaza gönderilir. Hub ya da switch’ teki bir sorun tüm ağı etkiler.
Yıldız topolojisinde çift burgulu kablolar kullanılır. Cihazların hub ya da switch uzaklığı en fazla 100 metredir. 100 metreden sonra performans büyük oranda düşer.
Yıldız Topolojisi (Star)
Yıldız topolojisinin avantajları;
Ağın yönetimi ve sorun tespiti kolaydır.
Ağa yeni cihaz eklemek kolaydır.
Bağlı cihazda oluşacak sorun ağı etkilemez.
Yıldız topolojisinin dezavantajları;
Merkezdeki cihazda oluşacak sorun tüm ağı etkiler.
Çok fazla kablo bağlantısı gerektirir.
Genişletilmiş Yıldız Topolojisi (Extended Star)
Yıldız topolojisinin genişletilmiş halidir. Merkezde bulunan hub ya da switch’ e yeni hub/switch eklenmesi ile oluşturulur. Ağa bağlanacak cihaz sayısının çok olması ve hub/switch’ in port sayısının yetersiz kaldığı durumlarda ağa yeni hub/switch’ lerin bağlanması genişletilmiş yıldız topolojisinin kullanımına örnektir.
Genişletilmiş Yıldız Topolojisi (Extended Star)
Genişletilmiş yıldız topolojisinin avantaj ve dezavantajları yıldız topolojisi ile aynıdır.
Örgü Topolojisi (Mesh)
Örgü topolojisinde, ağa bağlı bir cihaz ağdaki diğer cihazlara doğrudan bağlantılıdır. Çoğunlukla geniş alan ağları (WAN) arasında kullanılır. Ağa bağlı cihaz sayısı ‘N‘ ise, ağ üzerindeki bağlantı sayısı ‘N*(N-1)/2‘ adettir.
Örgü Topolojisi (Mesh)
Örgü topolojisinin avantajları;
Bir cihaza bağlı hatta sorun oluşması cihazın iletişimini kesmez.
Veri iletim hızı oldukça yüksektir.
Ağın genişletilmesi diğer bağlantıları etkilemeden yapılabilir.
Örgü topolojisinin dezavantajları;
Bağlantı sayısı çoktur.
Karmaşık bir yapısı vardır.
Çok fazla kablo kullanılır.
Maliyeti yüksektir.
Ağaç Topolojisi (Tree)
Ağaç topolojisi yıldız topolojisi ile ortak yol topolojisinin birlikte kullanıldığı topolojidir. Merkezdeki bir ortak yol (omurga) üzerine yerleştirilmiş hub ya da switch’ lere bağlı cihazlarla oluşturulur.
Bu topolojiye ağaç topolojisi denmesinin nedeni omurganın ağaç gövdesini, hub ya da switch üzerinden bağlanan bilgisayarların da ağacın dallarını modellemesidir. Ağaç topolojisi büyük ağların omurgalarını oluşturmak için kullanılır.
Ağaç Topolojisi (Tree)
Ağaç topolojisinin avantajları;
Farklı üreticilerin donanımları ile uyumlu çalışır.
Ağın genişletilmesi kolaydır.
Sorunların tespiti ve giderilmesi kolaydır.
Ağın yönetimi ve bakımı kolaydır.
Dallardan birinde oluşacak sorun diğerlerini etkilemez.
Ağaç topolojisinin dezavantajları;
Kablolama işlemi zordur.
Dallanma arttıkça ağın bakımı ve yönetimi zorlaşır.
Omurgada yaşanacak bir sorun tüm ağı etkiler.
Mantıksal Topoloji Nedir?
Ağ üzerindeki cihazların haberleşme şekilleri ve kullandıkları iletişim protokolleri mantıksal topoloji ile açıklanır. Mantıksal ağ topolojileri yayın topolojisi ve jetonlu geçiş topolojisi olmak üzere 2 sınıfa ayrılır.
Broadcast – Yayın Topolojisi
Bu topolojide gönderici cihaz veriyi ağa bırakır, veri alıcıya ulaşıncaya kadar tüm ağı dolaşır. Ağa bağlı cihazların öncelik hakkı yoktur ve ağdaki tüm cihazlara veri iletimi gerçekleştirilir.
Token Passing – Jetonlu Geçiş Topolojisi
Halka topolojisinde olduğu gibi tüm ağı dolaşan bir jeton (token) veri iletimini gerçekleştirir. Jeton ağ üzerinde dolaşırken sırayla tüm cihazlarla iletişime geçer ve gönderilecek ya da alınacak veri olup olmadığını kontrol eder.
Ağ topolojileri hakkında bilgi verdiğimiz makalemizin sonuna geldik. Bilgisayar ağları hakkında yazdığımız diğer makalelere ulaşmak için linke tıklayabilirsiniz.
Bu makalemizde coğrafi açıdan ağ türleri hakkında bilgi vereceğiz. Coğrafi yerleşimleri gözetilerek tanımlanan bilgisayar ağları çeşitlerinden LAN, WLAN ve VPN nedir makalemizin alt başlıkları.
Coğrafi Açıdan Ağ Türleri Nedir?
Bilgisayar ağları coğrafi yerleşimlerine göre çeşitli türlere ayrılır. Coğrafi yerleşim, ağın kapsama alanını tarif eder.
Bir ev içerisinde, bir şehirde ya da ülkede kullanılan ağ yapısı coğrafi açıdan ağ türleri ile açıklanır. Makalemizin devamında coğrafi açıdan ağ türleri açıklanmıştır.
LAN Nedir? (Local Area Network)
LAN, yerel ağ bağlantısı (Local Area Network) anlamına gelir. Ev, okul, küçük kurum ve kuruluşlarda cihazların iletişimi ve kaynak paylaşımı için oluşturulan ağdır. Evlerimizde kullandığımız bilgisayar ağları LAN türündedir. Yerel ağ bağlantıları oluşturulurken genellikle koruması çift burgulu kablo (UTP kablo) kullanılır.
LAN Nedir – Yerel Ağ Bağlantısı
WLAN Nedir? (Wireless Local Area Network)
WLAN, kablosuz yerel ağ bağlantsı anlamına gelir. LAN’ dan tek farkı ağ bağlantılarınn wireless teknolojisi ile yapılmış olmasıdır.
MAN Nedir? (Metropolitan Area Network)
MAN, büyük işyerlerinde ve üniversite kampüslerinde kullanılan ağ türüdür. Çeşitli kaynaklarda kampüs ağı olarak da adlandırılır. Ülke geneline yayılan işletmelerin kendi aralarında oluşturdukları ağlar da MAN türün bağlantıdır.
WAN Nedir? (Wide Area Network)
WAN, kapsadığı alan bakımından LAN ve MAN’ dan büyüktür. Çok üzak mesafedeki LAN’ ların bağlantısı ile oluşturulur. Ülke ya da dünya geneline yayılmış ağların fiber optik kablo ya da uydu aracılığı ile birbirine bağlanması ile oluşturulur. WAN bağlantısı için yönlendirici (router) cihazlar da kullanılır.
VPN Nedir? (Virtual Private Network)
VPN nedir sorusunun en açık cevabı “düşük maliyetli WAN oluşturma yöntemidir.” Sanal özel ağ anlamına gelen VPN, coğrafi olarak birbirinden uzak kurum ve kuruluşların (birimler ve şubeler gibi) internet üzerinden şifreli ve güvenli bir şekilde erişim sağlayan ve ağın bir parçasıymış gibi çalışmalarına olanak tanıyan sanal ağdır. VPN sanal bir ağ olduğu için aynı anda bir çok istemci ağı kullanabilir.
VPN Nedir – Sanal Özel Ağ
VPN internet üzerinden oluşturulduğu için güvenlik ve yetkilendirme gibi önlemler alınmalıdır. Güvenlik önlemleri alınmış bir VPN bağlantısı ile veriler internet üzerinden şifrelenmiş paketler halinde gönderilir. Hat dinleniyor olsa dahi paketleri alan yetkisiz kullanıcı şifrelenmiş veriyi anlamlandıramaz.
Remote Access ve Site to Site VPN olmak üzere 2 çeşit VPN türü vardır. Remote Access VPN, mobil istemcilerin rastgele bir yerden kurum ağına dahil olmasını sağlar. Site to Site VPN ise kurum birimlerinin (ya da şubelerinin) kurum merkezindeki ağa dahil olmasını sağlayan VPN türüdür.
PAN Nedir? (Personel Area Network)
Ev, kafe ve iş yeri gibi küçük alanlarda mobil cihazlar arası ve mobil cihaz ile bilgisayarlar arasında oluşturulan ağ türüne kişisel alan ağı (PAN) denir. Dosya gönderip almak ve internet paylaşımı amacı ile kullanılabilir. Cihazlar USB kablo aracılığı ile bilgisayara bağlanarak kablolu, bluetooth ve wireless gibi kablosuz teknolojiler ile bağlanarak da kablosuz PAN oluşturulabilir.
Coğrafi açıdan ağ türleri hakkında bilgi verdiğimiz makalemizin sonuna geldik. Bilgisayar ağları ve ağ mimarileri hakkındaki makalelerimizi okumanızı tavsiye ederim.
Bu makalemizde server nedir (sunucu) sorusunu cevaplayacağız. Web server, database server, proxy server gibi server türleri makalemizin alt başlıkları.
Server Nedir?
Kısaca server nedir açıklayacak olursak: ağdaki istemcilere veri, dosya ve kaynak paylaşımı yapan, genelde üstün donanımsal özelliklere sahip olan hizmet sağlayıcı bilgisayarlara server yani sunucu denir. Serverlar bir ağı yönetmek, veritabanı barındırmak, dosya ya da uygulama paylaşmak, eposta yada web sayfaları barındırmak gibi çeşitli amaçlar için kullanılabilirler.
Server Türleri Nelerdir?
Serverlar kullanım amacına yönelik özelleştirilmiş uygulamalar ve donanımlar barındırırlar. Dolayısı ile kullanım amaçları server türlerini belirler. Aşağıda yaygın kullanıma sahip server türleri açıklanmıştır.
Web Server (Web Sunucusu)
Web server, web sitelerini barındırmak, istemcilerden gelen talepleri çözümleyip yanıtlamak için özelleştirilmiş sunuculardır. Web sunucuları barındırılacak olan web sitesinin kodlandığı betik dili ve kullandığı teknolojilere özelleştirilerek de kullanılır. Bu özelleştirilmelere Linux web server ya da Windows web server örnek verilebilir.
Server Nedir – Server Türleri – Server Kasaları
File Server (Dosya Sunucusu)
File server, temel amacı dosya paylaşımı olan ve genellikle yüksek sabit disk kapasitesine sahip sunucu türüdür. Sunucudaki dosyaların paylaşıma açılması, istemcilerin yetkilendirilmesi ve güvenlik dosya sunucusunun görevleridir.
Database Server (Veritabanı Sunucusu)
Database server, ağ üzerinde veritabanı hizmetleri vermek için özelleştirilmiş sunucu türüdür. Veritabanı sunucusu ile istemciler sunucu üzerinde tutulan verilere, verilen yetkiler doğrultusunda erişip çeşitli sorgulamalar yapma olanağına sahip olurlar. Daha önce sıkça bahsettiğimiz SQL Server, Oracle ve MySQL yaygın kullanıma veritabanı sunucularıdır.
Mail Server (Eposta Sunucusu)
Mail server, temel eposta hizmeti sağlamak için yapılandırılmış sunucu türüdür. Kullanıcı yönetimi, kullanıcıları e-posta gönderip alması gibi temel hizmetleri sağlar.
Proxy Server (Vekil Sunucu)
Proxy Server, ağ üzerindeki trafiği azaltmak ve yanıt süresini kısaltmak için kullanılan sunuculardır. İstemciler vekil sunucu üzerinden internete erişir. Proxy server yoğun talep alan sayfaları ön belleğine alarak talepte bulunan istemcilere ön bellekteki veriyi gönderir. Erişime engellenecek web siteleri de yine vekil sunucu üzerinden engellenebilir. Proxy server ile ağda virüs yayılmasının önüne geçilebilir.
Server nedir, proxy server nedir, web server ve database server gibi sunucu türlerini anlattığımız makalemizin sonuna geldik. Konuyla ilgili olarak daha önce yayınladığımız bilgisayar ağları ve ağ mimarileri hakkındaki makalelerimizi okumanızı tavsiye ederim.
Daha önce yayınladığımız bilgisayar ağları hakkında bilgi verdiğimiz makalemizin ardından ağ mimarileri nedir, client server ve P2P mimarisi nedir sorularını yanıtlayacağız. Client server ağ mimarisi katmanları makalemizin alt başlıkları arasında.
Ağ Mimarileri Nedir?
Ağ mimarileri, ağa bağlı cihazların birbirleri ile iletişim yöntemlerini belirleyen tasarımlardır. Ağ üzerindeki cihazların iletişim yöntemine göre tasarlanmış çeşitli ağ mimarileri vardır. En yaygın kullanılan ağ mimarileri P2P ve client server mimarisi aşağıda açıklanmıştır.
P2P Mimarisi (Peer to Peer)
Eşler arası mimari denilen P2P (peer to peer) ağ mimarisinde merkezi bir sunucuya ihtiyaç yoktur. Ağa bağlı cihazlar hem istemci hemde sunucu gibi çalışabilirler. Genellikle dosya, yazıcı ve internet paylaşımı için kullanılırlar. Bu tür ağlar genellikle evlerde ve merkezi yönetim gerektirmeyen kurumlarda kullanılırlar.
P2P ağ mimarisinin en önemli özelliği eşler arasında çeşitli ağ bağlantı cihazları olabilmesine rağmen bir sunucu bulundurmamasıdır. Server bulundurmayan P2P mimarileri paylaşıma açılan verinin ağa bağlı tüm cihazlardan erişilebilir olması ve yetki ya da güvenlik kontrolüne yapılmaması anlamına gelir. Eşler arası mimaride güvenlik göz ardı edilmiştir.
Client Server Mimarisi (İstemci Sunucu)
Genellikle üstün donanımsal özelliklere sahip bir sunucuya bağlı istemci cihazların sunucu üzerinden yetki kontrollerinden geçerek veri ve kaynaklara eriştiği mimaridir. İstemci – sunucu mimarisinde istemciler sunucudan bağımsız da hareket edebilirler. Ancak sunucu üzerinden veri ve kaynak kullanımı sunucunun belirlediği yetkilere göre gerçekleştirilir.
Client Server Mimarisi (İstemci Sunucu)
Client server mimarisi internet erişiminde kullanılan mimaridir. İnternet Explorer aracılığı ile google.com’ a girmek isteyen bir kullanıcının cihazı istemci rolünde, bu isteği alıp işleyen ve sayfayı tarayıcıya ileten google serverları da sunucu rolünde olur.
Client server mimarisi sunucu yerleşimlerine göre 2 katmanlı (2 tier) ve 3 katmanlı (3 tier) olmak üzere 2 sınıfa ayrılır.
2 Katmanlı (2-tier) İstemci Sunucu Mimarisi
2 Katmanlı Client-Server Mimarisi
Bu mimarinin katmanları istemci ve sunucudur. İstemci doğrudan sunucu ile iletişime geçebilir. Performans ve güvenlik açıklarına sebep olabilemektedir. Güvenlik açıklarının önüne geçmek için Secure Socket Layer (SSL) kullanılır.
3 Katmanlı (3-tier) İstemci Sunucu Mimarisi
3 Katmanlı Client-Server Mimarisi
İstemci ve sunucu katmanları arasına 3. bir katman olan uygulama katmanının bulunduğu mimaridir. İstemciden gelen talebi karşılamak ve yetki kontrolünden sonra sunucuya iletmekle görevli uygulama katmanı güvenliği sağlamak için kullanılır. Sunucudan istemciye gidecek olan yanıt yine bu katmandan geçerek istemciye ulaşır. Yüksek performans ve güvenlik gerektiren durumlarda 3 katmanlı mimari kullanılır. Çok daha yüksek güvenlik gerektiren durumlarda uygulama katmanının sayısının artırıldığı 4,5 ve 6 katmanlı mimariler de kullanılmaktadır.
P2P Mimarisi (Peer to Peer Ağ mimarisi)
Ağ mimarileri nedir, P2P mimarisi ve client server mimarisi hakkında bilgi verdiğimiz makalemizin sonuna geldik.
Bu makalemizde bilgisayar ağları temellerinden bahsedeceğiz. Ağ nedir, faydaları nelerdir, ağ bileşenleri, veri iletimi ve haberleşme yöntemleri makalemizin alt başlıkları. Ayrıca ağ bağlantısı için kullanılan koaksiyel, çift burgulu ve fiber optik kablolar hakkında bilgi vereceğiz.
Ağ Nedir?
Bilgisayar, yazıcı, kamera ve faks gibi çeşitli cihazların mevcut kaynakları ortak kullanımına olanak sağlayan ve veri iletimi gerçekleştiren yapılara ağ (network) denir. Ağ bağlantısı aynı mekandaki cihazlar arasında gerçekleştirilebileceği gibi, şehirler, ülkeler ve kıtalar arası ağ bağlantıları da kurulabilir.
Bilgisayar Ağlarının Faydaları ve Kullanım Amaçları
Ağ bağlantıları haberleşme, dosya ve kaynak paylaşımı gibi çeşitli amaçlarla kullanılırlar. Zamandan ve maddi kaynaklardan tasarruf sağlar. Bilgisayar ağlarının kullanım amaçları şöyledir;
Kaynak Paylaşımı: Yazıcı, tarayıcı ve sabit disk gibi cihazların ortak kullanımı için.
Dosya ve Veri Paylaşımı: Ağa bağlı bir sunucuda tutulan dosya ya da verilerin ağdaki diğer cihazlara paylaşımı, yetki ve güvenlik sınırlılıklarının kontrolü için.
Uygulama Paylaşımı: Ağa bağlı bir cihazdaki uygulamanın (yazılımın) diğer cihazlardan da erişilebilir olması için. Çok oyunculu oyunların oynanması için.
Haberleşme: Çeşitli yazılımlar aracılığı ile sağlanan iletişim ve haberleşme olanakları için. Bir web sitesine erişmek, görüntülü yada sesli görüşme yapmak için.
Ağ Türleri
Bilgisayar ağları türlerine göre intranet, extranet ve internet olmak üzere 3 sınıfa ayrılır.
İntranet: Genellikler kurum ve şirket içerisinden kullanılan kapalı alan ağıdır.
Extranet: Dışarıya yetki ve güvenlik kontrolü ile sınırlı bağlantısı ile intranet bağlantısı.
İnternet: Bilgisayar ağlarının bir araya gelerek oluşturduğu dünyanın en büyük iletişim ve haberleşme ağı.
Bilgisayar Ağları Temel Bileşenleri
Bilgisayar ağları için gerekli temel bileşenler aşağıda açıklanmıştır.
Ağ Kartı (nic): Ethernet kartı ismi ile bilinen ağ arayüz kartı (network interface card) cihazların ağ ile haberleşmesini sağlayan birimdir.
Sunucu (server): Kullanım amacı özel yazılımlar (dosya, veri tabanı) barındıran ve ağda hizmet sağlayan bilgisayarlardır.
İstemci (client): Sunucudan hizmet alan, ağ üzerinden iletişim ve haberleşme sağlayan cihazlar.
Veri İletimi
Verinin bir noktadan diğer bir noktaya taşınması işlemine veri iletimi denir. Bilgisayar ağları üzerinden veri iletimi dijital olmakla birlikte analog, ışıkla ve ses dalgalarıyla veri iletimi kullanan sistemlerde mevcuttur. Paralel ve seri olmak üzere 2 temel veri iletim sürü vardır.
Paralel Veri İletimi
Verinin 8 bitlik paketler halinde 8 hatlı bir yol üzerinden iletildiği türdür.
Seri Veri İletimi
Verinin bit bit olmak üzere ve tek hatlı bir yol üzerinden iletildiği türdür.
Asenkron Seri İletim: Veri gönderilirken, verinin başına başlangıç biti ve sonuna bitiş biti ekleyerek iletim yapılır. Başlangıç biti 0, bitiş biti 1 değerindedir.
Senkron Seri İletim: Başlangıç ve bitiş biti olmadan, saat sinyali ile eş zamanlı olarak gerçekleştirilen seri iletim türü.
Eşlik Biti: İkilik tabandaki verinin tek ya da çift olması durumuna göre verinin kontrolünü sağlayan kontrol bitidir.
Bandwidth: Veri iletim hattının veri taşıma kapasitesine bant genişliği (bandwidth) denir.
Veri İletim Tipleri
Veri iletimi baseband ve broadband olmak üzere 2 tipte gerçekleştirilir.
Baseband – Broadband
Baseband: Tek bir sinyal ile veri iletimi sağlayan iletim tipi baseband olarak adlandırılır.
Broadband: Farklı frekanslara sahip birden çok sinyal ile veri iletimi sağlayan tip broadband olarak adlandırılır.
Veri İletim Yöntemleri
Tek yönlü, yarı çift yönlü ve çift yönlü olmak üzere yönlerine göre 3 çeşit veri iletim yöntemi mevcuttur.
Simplex: Tek yönlü veri iletimi simlex olarak adlandırılır. Televizyon kumandası tek yönlü veri iletimi örneğidir.
Half-Duplex: Yarı çift yönlü veri iletiminde iki yönlü iletişim gerçekleşir ancak aynı anda gerçekleşmez. Telsizler yarı çift yönlü veri iletiminin örneğidir.
Full-Duplex: Çift yönlü veri iletiminin aynı anda da mümkün olduğu yöntemdir. Telefonlar çift yönlü iletişimin örneğidir.
Ağ Kabloları
Ağ bağlantısı yapmak ve veri iletimini gerçekleştirmek üzere kullanılan ağ kabloları aşağıda açıklanmıştır.
Koaksiyel Kablo
Eş eksenli de denilen, çoklu ortam verilerinin iletiminde ve bilgisayar ağlarında kullanılan bakır kablo çeşididir.
Çift Burgulu Kablolar (TP)
Günümüzde bilgisayar ağları için yaygın kullanıma sahip kablo türü çift burgulu (twisted pair-TP) kablolardır. Çift burgulu kablolar üretim ve koruma özelliklerine göre 4 sınıfa ayrılır.
Çift Burgulu Kablo – TP Kablo Çeşitleri
UTP – Unshielded Twisted Pair (Korumasız Çift Burgulu Kablo)
Çift burgulu kablolar içerisinde en yaygın kullanıma sahip kablo korumasız çift burgulu kablodur. 100 metreye kadar veri iletimi için kullanılan ve herhangi bir koruma tedbiri olmayan çift burgulu kablo türüdür.
STP – Shielded Twisted Pair (Korumalı Çift Burgulu Kablo)
Dış plastik koruyucunun altında metal bir örgü yardımı ile dış etkenlerden korumayı sağlayan çift burgulu kablo türüdür.
FTP – Foiled Twisted Pair (Folyolu Çift Burgulu Kablo)
Dış plastik koruyucunun altındaki metal bir kılıf ile dış etkenlerden korunmayı sağlayan çift burgulu kablo türüdür. Elektromanyetik etkiye karşı STP kadar korunaklı olmasa da önemli ölçüde etkiyi azaltabilir.
S/FTP – Shielded / Foiled Twisted Pair (Korumalı ve Folyolu Çift Burgulu)
Daha fazla koruma sağlamak amacı ile STP ve FTP korumasının birlikte kullanıldığı çift burgulu kablo türüdür.
Çift burgulu kablolar veri iletim kapasitesi, frekansı ve sarmal sayısına göre çeşitli sınıflara ayrılır. Category olarak adlandırılan çift burgulu kablo sınıfları Cat (cat5, cat6 gibi) kısaltması ile kullanılır. Aşağıdaki tabloda çift burgulu kablo sınıfları gösterilmektedir.
Fiber Optik Kablo
Fiber optik kablolar dijital veriyi ışık kırılması kuralına göre cam madde üzerinde ileten kablo türüdür. Hat üzerinden farklı açılarla veri iletimine olanak sağladığı ve ışık ile iletim yaptığı için bant genişliği yani veri iletim hızı yüksektir. Geniş bilgisayar ağları için genellikle fiber optik kablo kullanılır.
Fiber optik kablo kullanımının avantajları
Yüksek iletim hızı ve bant genişliği
Uzak mesafelere veri iletiminde yüksek verimlilik
Elektromanyetik alanlardan etkilenmeme
Güvenli veri iletimi.
Fiber optik kablo kullanımının dezavantajları
Yüksek maliyet
Uzmanlık gerektiren işçilik
Zahmetli altyapı süreci
Bilgisayar ağları temellerini anlattığımız makalemizin sonuna geldik. Bilgisayar ağları hakkında çeşitli başlıklarla makalelerimiz yayınlanmaya devam edecek. Bu sayfayı sosyal ağlarda paylaşarak arkadaşlarınızın da bu sayfaya ulaşmasını sağlayabilirsiniz.
Bu makalemizde deep web nedir, deep web (darknet – tor ağı) katmanları ve özellikleri nelerdir açıklayacağız. Deep web hakkında bilgi vermeden önce bir hatırlatma yapmakta fayda var, deep web sıradan insanlar için uygun değildir. Yetenekli bir bilgisayar kullanıcısı olsanız da, deep web sakıncalı içeriklerle dolu psikolojik, aynı zamanda hukuki sorunlara yol açabilecek bir yer.
Deep Web Nedir?
Deep web (derin web yada darknet) yaygın arama motorları aracılığı ve standart tarayıcılarla erişilemeyen, belirli bir kısmına erişmek içinde özel cihazlar gerektiren F2F (Face to Face) ağ mimarisini kullanan web ortamıdır. F2F mimarisi yüksek güvenlik amacı ile tasarlanmış olmasına rağmen deep web yüksek oranda suç unsuru ve illegal içerik barındırır.
Sunucu (server) bulunmayan, bilgisayarlar arası şifreli iletişimin yapıldığı F2F mimarisini kullanan deep web herhangi bir kontrol mekanizmasına tâbi değil. Dolayısı ile paylaşılan içerik ya da verinin türü paylaşımcının insiyatifinde. İllegal içeriklerin dışında pek çok yasaklı kitap vb. yayın ve legal içerikte deep web de barındırılıyor.
Arama motorlarının erişebildiği internet sitesi sayısı 200 milyon civarında. Buna rağmen bu 200 milyon internet sitesinin barındırdığı içerik tüm webde barındırılan içeriğin yaklaşık %4‘ ü. Geriye kalan %96‘ lık kısım ise tahmin edeceğiniz üzere (darknet) deep web de barınıyor. Bu sebeple her gün kullandığımız yüzeysel web e (surface web) “buz dağının görünen yüzü” yakıştırması yapılır.
Deep Web Nedir – Darknet – Tor Ağı Hakkında Bilgi
Deep Web (Darknet) Ne Amaçla Kullanılıyor?
Yüksek güvenlik vaat eden deep web günümüzde illegal içeriğin dağıtımı için kullanılan (aslında fiziksel güvenli olmayan) bir yapı. Deep web h–k yöntemi ile elde edilen verilerin dağıtımı ve yasa dışı ticaret için kullanılıyor. Devletler ve istihbarat servisleri, yasa dışı yada etik olmayan araştırmalar yapan bilim adamları, h–ckerlar, çeşitli sapkınlıklara sahip insanlar ve bağımlılar deep web kullanıcıları arasında.
Tor Nedir?
The Onion Router‘ ın kısaltması olan Tor, internet üzerinde anonim (kayıtsız) olabilmek için geliştirilmiş bir ağ teknolojisidir. Tor ağına dahil olmak için Tor browser yada bu görevi yerine getiren çeşitli programlar mevcuttur.
Tor browser temelde bir internet tarayıcısıdır. Ancak standart bir tarayıcıdan farklı olarak bilgisayarınızı Tor ağına dahil eder ve girdiğiniz herhangi bir web sitesinde kaydınız tutulmaz. Çoğunlukla erişimi engelli web sitelerine erişmek için kullanılsa da tor browser deep web katmanlarına erişmek için gerekli tarayıcıdır.
Deep Web’ e Giriş
Deep web çeşitli katmanları olan olan bir yapı. Tor browser kurup Hidden Wiki sitesine girmek ile aslında deep web e giriş yapmış olursunuz. Hidden Wiki deepweb in wikipediası gibi, buradan deep web in ilk katmanlarına erişmek mümkün.
.onion ve .clos Uzantısı
.onion ve .clos uzantısı deep web için kullanılan domain uzantılarıdır. Deep web in Tor browser ile erişilebilen katmanlarında .onion uzantılı siteler bulunur. Daha alt katmanlarda yani tor browser ile de erişilemeyen ve özel cihazlar gerektiren deep web katmanlarında ise .clos uzantılı domainler kullanılır.
Deep web de google.com yada yandex.com.tr gibi domainler bulamazsınız. Deep web de 3g2upl4pq6kufc4m.onion yada uf0m9eu.clos gibi domainler kullanılır.
Closed Shell System Nedir?
Closed Shell System, bir çeşit kapalı sanal özel ağdır (virtual private network). Bağlanmak için özel router gerektirir ve deep web in en alt katmanlarına yani .clos uzantılı sitelere erişmek için Closed Shell System gereklidir. Bu kapalı ağ için gömülü özel işletim sistemine sahip yönlendiriciler (router) kullanılır. Wikileaks belgelerinin yüzeysel webe bu katmandan çıkarıldığı söylenmektedir.
Deep web nedir (darknet – tor nedir) hakkında bilgi verdiğimiz makalemizin sonuna geldik. Konu hakkındaki bilgilerinizi paylaşmak ya da soru sormak isterseniz aşağıdaki yorum bölümünü kullanabilirsiniz.
Bu yazımızda ücretsiz PowerPoint temaları indirebileceğiniz kaynakları paylaşacağız. Powerpoint şablonları slaytlarınızda kullanabileceğiniz renk, arka plan, geçiş efektleri ve yazı tipi gibi özellikleri önceden hazırlanmış ve sunu hazırlamak için kullanabileceğiniz PowerPoint temalarıdır. Ücretsiz olarak paylaşılan PowerPoint şablonları ve temaları indirerek kendi sunumlarınızda kullanabilirsiniz.
Microsoft Office PowerPoint Temaları ve Şablonları
Ücretsiz PowerPoint temaları bulmak için ilk kaynağımız Microsoft Office resmi sitesi. Kendi sitesinde alternatif PowerPoint şablonları arayan kullanıcıları için şablonlar ve temalar paylaşılmış. Çeşitli kategorilere ayrılmış olan PowerPoint sunum temalarını ücretsiz indirebilir ve sunum hazırlarken kullanabilirsiniz.
Ücretsiz PowerPoint Sunum Şablonları
PowerPoint şablonları indirmek için tek alternatifimiz Office.com değil. Pek çok alternatif kaynakta kaliteli ve ücretsiz PowerPoint şablonu paylaşılıyor. Alternatif sunum şablonları için ilk kaynağımız Smile Templates sitesi. Bu sitede pek çok kategoriye ayrılmış ücretsiz PowerPoint temalası mevcut.
Ücretsiz PowerPoint Temaları
Presentation Magazine sitesi ücretsiz PowerPoint şablonları ve arka planlar görselleri bulabileceğiniz alternatif bir kaynak. Sitede sunum hazırlamak için kullanabileceğiniz çeşitli araçlar da paylaşılıyor. Örneğin sunumlarınızda kullanabileceğiniz arkaplan görselleri de Presentation Magazine sitesinde ücretsiz paylaşılıyor.
PowerPoint Temaları ve Şablonları
Listemizin sonuna geldik. Bir hatırlatma, daha önce yayınladığımız Microsoft PowerPoint kısayolları listemiz, PowerPoint’ i daha etkin kullanmanıza yardımcı olabilir. Bu sayfayı sosyal medyada paylaşarak daha fazla insan ulaşmasını sağlayabilirsiniz. Bizimle paylaşmak istediğiniz ücretsiz PowerPoint kaynaklarını yorum bölümünden iletebilirsiniz.
Bu makalemizde Microsoft Excel formülleri ve açıklamalarına yer vereceğiz. Excel’ de toplama, eğer ve tarih formülleri ile ilgili örnekleri de makalemizin sonunda paylaşacağız.
Excel Formülleri ve Açıklamaları
Excel formülleri, program içerisinde önceden tanımlanmış ve belirli aritmetik ve mantıksal işlemleri yerine getirmek için kullanılan özelliklerdir. Excel formülleri eşittir (=) işareti ile başlar ve belirli kurallara göre yazılırlar.
Ayrıca hesaplamalarda matematiksel ve mantıksal operatörler kullanılır. Excel’ de formül yazarken kullanılan operatörler ve açıklamaları aşağıdaki gibidir;
Excel Formülleri
+ : Toplama
– : Çıkarma
* : Çarpma
/ : Bölme
() : Öncelik
^ : Üssü
% : Yüzdesi
= : Eşit
<> : Eşit Değil
< : Küçük
> : Büyük
<= : Küçük Eşit
>= : Büyük Eşit
& : Ve
Excel Toplama Formülleri
Excel’ de toplama, çıkarma, çarpma ve bölme işlemlerini yerine getiren formüller mevcuttur. Bu aritmetik işlemleri yapan excel formüllerinin çeşitli kullanımları vardır.
Örneğin; =(3+2) aritmetik operatörlerle hazırlanmış Excel toplama formülüdür. =(A1+B1)/C2 gibi hücre isimleri belirterek de Excel’ de aritmetik işlemler yapılabilir.
Ayrıca hazır Excel formülleri kullanarak bu işlemler yapılabilir. Örneğin =TOPLA(A1+A2) gibi bir kullanım hazır excel formülleri örneklerindendir. =TOPLA(A1:A10) gibi bir grup hücreyi toplayacak excel toplama formülleri kullanımı da mevcuttur.
Excel Tarih Formülleri
Excel tarih formüllerinin çeşitli kullanımları mevcuttur. Örneğin =BUGÜN() fonksiyonu ile bugüne ait tarih bilgisi, =ŞİMDİ() fonksiyonu ile bu ana ait tarih ve saat bilgisi Excel tarih formülleri kullanımına örnektir. Bu tarih formülleri excel kitabının aktif olduğu andaki tarihi getiren formüllerdir.
Ayrıca bugüne ait tarih bilgisini kalıcı olarak kullanmak için de CTRL+; kısayolu kullanılabilir.
Excel Eğer Formülleri
Excel eğer formülleri mantıksal kontroller yapmak ve bu kontrol sonucunda bir işlem yapmak için kullanılır. Örneğin öğrenci sınav notlarının tutulduğu bir tabloda ortalaması 45′ in altında olan öğrenciler için Kaldı, 45′ in üstünde olan öğrenciler için GEÇTİ bilgisi veren bir kullanım Excel eğer kullanımı örneğidir.
Excel eğer formüllerinin söz dizimi şu şekildedir:
Öğrenci örneğine göre eğer formülünün yazımı ise şöyle:
=EĞER(G10<45;”KALDI”;”GEÇTİ”)
Excel Örnekleri
Excel formülleri hakkındaki kısa makalemizin sonuna geldik. Bildiğimiz tüm formülleri uyguladığımız ve açıklamalarına da yer verdiğimiz excel formülleri örnekleriçalışma kitabımızı (.xlsx) indirerek konu hakkında fazla bilgi sahibi olabilirsiniz.
Daha önce yayınladığımız Excel kısayolları listesi Microsoft Excel’ i daha etkin kullanmanıza katkı sağlayacaktır.
Microsoft Office paketinde yer alan kelime işlemci programı Word, tablo ve hesap programı Excel ve sunu hazırlama programı PowerPoint kısayolları paylaşacağız. Ayrıca kısayol tuşlarını örneğin PowerPoint için olan kısayolları PowerPoint slaytı içerisinde paylaşacağız.
Microsoft Office Klavye Kısayol Tuşları
Microsoft Office paketinde yer alan programlar için geçerli olan ortak klavye kısayol tuşları aşağıdaki gibidir;
CTRL+N : Yeni Belge (Proje) Aç
CTRL+O : Kayıtlı Belge (Proje) Aç
CTRL+S : Kaydet
CTRL+C : Kopyala
CTRL+V : Yapıştır
CTRL+X : Kes
CTRL+P : Yazdır
CTRL+A : Tümünü Seç
CTRL+Z : Geri Al
CTRL+Y : Yinele
Microsoft Word Kısayolları
Temel Microsoft Word kısayolları aşağıda listelenmiştir;
Bu makalemizde LMS nedir, öğrenme yönetim sistemleri özellikleri nelerdir bunları açıklayacağız. Öğretim yönetim sistemi hakkında ayrıntılı bilgi vereceğimiz bu makalede ayrıca yaygın kullanılan açık kaynak kodlu ve ticari LMS‘ ler hakkında da bilgi vereceğiz. Konu hakkında temel bilgi için uzaktan eğitim nedir ve e-öğrenme nedir başlıklı makalelerimizi de okumanızı tavsiye ederim. Makalemizin sonunda yer alan linkten lms nedir konusunun pdf dosyasını indirebilirsiniz.
LMS Nedir?
LMS, uzaktan eğitim faaliyetlerini yerine getirmek üzere tasarlanmış web yazılımlarıdır. İngilizce Learning Management System kelimelerinin ilk harflerinden üretilmiş olan LMS kavramı Türkçe’ de öğrenme yönetim sistemi, öğretim yönetim sistemi, öğrenim yönetim sistemi isimlerinde çeşitli kullanımı vardır.
Öğrenme materyali sunma, sunulan öğrenme materyalini paylaşma ve tartışma, dersleri yönetme, ödev alma, sınavlara girme, bu ödev ve sınavlara ilişkin geribildirim sağlama, öğrenme materyallerini düzenleme, öğrenci, öğretmen ve sistem kayıtlarını tutma, raporlar alma gibi işlevleri yerine getirmek öğrenme yönetim sistemlerinin temel görevleridir.
Öğrenme Yönetim Sistemleri Hakkında
Öğrenme yönetim sistemleri (LMS) birçok bileşenden meydana gelir. Birbirleri ile uyumlu bileşenler, bir sistem oluşturacak şekilde bir araya gelerek bir LMS ürününü oluştururlar. Bir LMS’ de bulunması gereken temel bileşenler aşağıdaki gibidir;
LMS Nedir? Öğrenme Yönetim Sistemi Nedir?
Kayıt bileşeni: Eğitim-öğretim faaliyetlerine katılacak olan bireyleri sisteme dahil edecek ve öğrenenler hakkında temel bilgilerin alındığı bileşendir. Birçok web sitesinin üye olma ekranı ile çok benzer özelliklere sahiptir.
İçerik sunum bileşeni: Öğretme-öğrenme faaliyetlerinin tümü için gereken yönetimsel özelliklerin bulunduğu bileşendir.
Kurs bileşeni: Öğrenenlerin eğitim-öğretim içeriklerine ulaşabilecekleri, ders kaynaklarına ve diğer ders içeriklerine erişecekleri bileşendir.
Ölçme ve değerlendirme bileşeni: Öğrenme-öğretim faaliyetinin sonucunda yapılacak değerlendirmenin (sınav) hazırlandığı ve uygulandığı bileşendir.
Raporlama bileşeni: Eğitim-öğretim sürecinin tamamı ile ilgili verileri çeşitli kriterlere bağlı kalarak, öğrenen, öğreten ve sistem yöneticilerine sunan bileşendir.
Öğretim Yönetim Sistemleri Özellikleri
Bir LMS (öğretim yönetim sistemi) yönetim, iletişim, etkileşim, işbirliği, ders sunumu ve yönetimi, içerik geliştirme süreçlerini kapsamaktadır. Bu tür ürünlerin, kullanıcılara maksimum fayda sağlaması amacıyla taşınabilirlik, birlikte çalışabilirlik, yeniden kullanılabilirlik, yönetilebilirlik, ulaşılabilirlik, devamlılık, ölçeklenebilirlik gibi bir takım özelliklere sahip olmaları gerekmektedir. Bunların dışında öğretim yönetim sistemlerinin aşağıdaki özellik ve yeteneklere sahip olması beklenir;
Kullanıcı kayıt ve yönetim işlemlerini yapar,
Öğrenen ve öğretenler arasında iletişim ve etkileşimi sağlar,
Ölçme ve değerlendirme yapar,
Öğrenen eğitim bilgilerini takip eder,
Süreçler sonunda raporlama yapar,
Zamandan ve maliyetten tasarruf sağlar.
LMS için SCORM Standartları
SCORM e-öğrenme tabanlı öğrenme yönetim sistemleri için bir standarttır. Sharable Content Object Reference Model’ in ilk harflerinden ismini alan SCORM, paylaşılabilir içerik nesneleri için referans modeli anlamına gelmektedir. Yukarıda saydığımız taşınabilirlik, yeniden kullanılabilirlik gibi özellikleri standartlaştırmak için kabul edilmiştir.
LMS’ ler dağıtım türlerine göre açık kaynak kodlu ve ticari olmak üzere 2’ ye ayrılırlar.
Ticari Öğrenme Yönetim Sistemleri
En yaygın kullanıma sahip ticari öğrenme yönetim sistemleri aşağıda listelenmiştir;
Blackboard LMS
GlobalLearning
Ilinc LMS
Oracle LMS
Plateau
SAP
SkillSoft
Açık Kaynak Kodlu Öğrenme Yönetim Sistemleri
En yaygın kullanıma sahip açık kaynak kodlu öğrenme yönetim sistemleri aşağıda listelenmiştir;
Moodle
Sakai LMS
Spaghettilearning
OpenUSS
ILIAS
ATutor
Dokeos
dotLRN
Moodle Öğrenme Yönetim Sistemi
Moodle en yaygın kullanılan öğrenme yönetim sistemidir. 224 ülkede 50 binden fazla Moodle kullanan kurum vardır. Açık kaynak kodlu olması ve gönüllü geliştirici topluluğu sayesinde her geçen gün gelişmekte ve e-öğrenme ihtiyaçlarına cevap vermektedir.
Sakai Öğrenme Yönetim Sistemi
MIT, Indiana, Stanford ve Michigan üniversitelerinin desteği ile Sakai Vakfı ve gönüllülerin geliştirdiği daha çok yüksek öğrenime özelleştirilmiş bir öğrenme yönetim sistemidir. Sakai günümüzde yüzlerce üniversitede örgün eğitime destek ve uzaktan eğitim amaçları ile kullanılmaktadır.
Blackboard LMS
Ticari öğrenme yönetim sistemleri içinde en yaygın kullanılanı Blackboard LMS’ dir. Blackboard LMS çeşitli ihtiyaçları karşılamak amacıyla oluşturulmuş Learn, Connect, Collaborate, Mobile ve Analytics bileşenleri ile kurum ve kuruluşa hizmet vermektedir.
Bu makalemizde LMS nedir, öğrenme yönetim sistemleri özellikleri nelerdir bunları açıklamaya çalıştık. Linke tıklayıp bu makalenin pdf dosyasını bilgisayarınıza indirebilirsiniz. Bu sayfayı sosyal medya paylaşarak daha fazla bireye ulaşmasına katkı sağlayabilirsiniz.
Bu makalemizde çoklu ortam nedir, çoklu ortam araçları nelerdir açıklamaya çalışacağız. Ayrıca eğitimde çoklu ortam kullanımı üzerine çalışmalar yapan Mayer’ in çoklu ortam tasarım ilkeleri ve “Çoklu ortamla öğrenmede bilişsel kuram”ına yer vereceğiz. Öncelikle çoklu ortam nedir bir bakalım.
Çoklu Ortam Nedir?
Çoklu ortam (multimedya), bir içeriğin ses, görüntü, grafik, animasyon, müzik gibi çeşitli formlarda sunulmasıdır. Genellikle eğlence sektörüne hizmet veren çoklu ortam ürünleri zamanla birçok alana yayılmıştır. Eğitimde kullanılan çoklu ortamlar öğretenin etkililiğini ve verimliliğini arttırdığı gibi öğrenenin de bilgiyi daha kolay ve kalıcı şekilde erişmesini sağlayabilmektedir.
Aynı anda birden fazla duyu organına hitap eden çoklu ortam araçlarının eğitim ve öğretimde kullanılmasının; aktif öğrenme, öğrenimi eğlenceli hale getirme, bireysel öğrenme, işbirliği, motivasyon, iletişim becerileri kazandırma, birden fazla duyuya hitap etme, yapıcılık, pekiştireç verme, kontrol, esneklik gibi getirileri vardır.
Çoklu Ortam Nedir? Çoklu Ortam Tasarım İlkleri Nelerdir?
Çoklu ortam ürünlerini oluşturan çoklu ortam araçları aşağıda listelenmiştir;
Metin
Ses
Video
Fotoğraf
Animasyon
Diğer Görseller
Çoklu Ortam Araçları
Çoklu Ortam Tasarım İlkeleri
Çoklu ortam ürünlerinin eğitimde kullanılması üzerine araştırmalar yapan Richard E. Mayer’ in ortaya koyduğu çoklu ortam tasarım ilkeleri aşağıdaki gibidir;
Çoklu temsil ilkesi: Aynı anda birden fazla kanalın kullanılması öğrenmede etkililiği artırmaktadır.
Tutarlılık ilkesi: Ortama eklenen içeriğinin bir biri ile ilgili ve tutarlı olması gerekmektedir. Ayrıca konu ile ilgili öz bilgiler ayrıntılı bilgilerden daha fazla kalıcı olmaktadır.
Kanal ilkesi: Canlandırmanın sözlü anlatımla desteklendiği durumlar, canlandırmanın yazılı metinle desteklendiği durumlardan daha etkilidir.
Aşırılık ilkesi: Canlandırmanın sadece sözlü anlatımla desteklendiği durumlar, canlandırmanın aynı anda, sözlü anlatım ve yazılı metinle desteklendiği durumlardan daha etkilidir.
Birliktelik ilkesi: Birbiriyle ilgili veya birbirine karşılık gelen sözcük ve resimlerin ekranda veya sayfada yakın sunulduğunda (mekânsal birliktelik) veya eşzamanlı olarak kullanıldığında (zamansal birliktelik) öğrenmenin daha etkili olacağına işaret eder.
Bireysel farklılıklar ilkesi: Örneğin, konuyu az bilen öğrencilerde konuyu daha iyi bilen öğrencilere oranla çoklu ortam etkisi ve birliktelik etkisinin daha yüksek düzeyde olduğu, görsel-uzamsal yetenekleri daha gelişmiş olanlarda da çoklu ortam öğelerin etkisinin daha fazla olduğu saptanmıştır.
Çoklu Ortamla Öğrenmede Bilişsel Kuram
“İnsan, çoklu ortamlarla nasıl öğrenir?” sorusuna cevap arayan Mayer, “Çalışan Bellek Modeli”, “İkili Kodlama Kuramı Ve Bilişsel Yük Kuramı”ndan faydalanarak “Çoklu Ortamla Öğrenmede Bilişsel Kuram”ı geliştirdi.
Çalışan Bellek Modeli: Bu modele göre kısa süreli bellek bir merkezi yönetim birimi ve iki alt birimden oluşur. Merkezi yönetim iki alt sistemden yardım alır. Bu sistemlerden birisi yankılanımdan (acoustic) ve sözel bilgiden etkilenen fonolojik döngü, diğeri ise görsel ve mekansal bilgi için benzer bir fonksiyonu yerine getiren görsel-mekansal kopyalamadır.
İkili Kodlama Kuramı: Kurama göre, sözcükler ve resimler bağımsız görsel ve sözlü kodları harekete geçirmektedir. Sunulacak içerikte çok fazla resim varsa, öğrenen bu bilgiyi hem sözlü hem de görsel izi (trace) kullanarak uzun süreli belleğe (Long Term Memory) kodlayabilir. Bu birden fazla olan kodlama işlemi bellekten tekrar çağırma olasılığını arttırmakta ve görsel ya da sözlü izden biri kaybolursa bir diğeri rahatlıkla kullanılabilmektedir.
Bilişsel Yük Kuramı: Bilişsel yük, bir görev yürütülürken öğreneni etkileyen bellek yüküne işaret eden çok boyutlu bir yapıdır. Bilişsel yük kuramı, çalışan belleğin sınırlı bir kaynağa sahip olduğunu bu yüzden, çalışan bellek üzerinde bilişsel yükün dikkatlice dağıtılması için öğrenme çevrelerinin başarılı bir şekilde düzenlenmesi gerektiğini söylemektedir.
Çoklu ortamla öğrenmede bilişsel kuram, insanların, sadece kelimelerdense kelime ve resimlerin bir arada kullanılması yolu ile daha fazla bilgiyi öğrendiğini iddia eder. Fakat basitçe, kelimelerle görüntüleri bir araya getirmekle bu mümkün olmaz. Bu kuram üç temel varsayım üzerine kurulmuştur;
Bilgiyi işlemek için iki ayrı kanal (işitsel ve görsel) vardır. (İkili-kodlama kuramı)
Her kanalın kısıtlı (sonlu) bir kapasitesi vardır. (Bilişsel yüklenme kuramı)
Öğrenmeler, öğrenilmiş bilgiyi/deneyimi filtreleme, seçme, örgütleme ve tümleştirmeden oluşan etkin bir süreçtir.
Mayer’in bilişsel kuramı, insan beyninin birbirine zıt kelime, resim ve seslerden oluşan çoklu ortamları yorumlamadığı fikrini savunur. Doğru olan; bunları, mantıklı zihinsel yapılar oluşturacak şekilde seçip düzenlemektir.
Çoklu ortam nedir, çoklu ortam tasarım ilkeleri nelerdir açıklamaya çalıştığımız makalemizin sonuna geldik. Bu sayfayı sosyal medyada paylaşarak daha fazla bireye ulaşmasını sağlayabilirsiniz.
